بحران تستوسترون؛ چرا مردان جوان در خطرند؟

مطالعات جهانی نشان می دهد سطح تستوسترون در مردان و به طور خاص در مردان جوان طی چند دهه اخیر کاهش یافته است. براساس شواهد محدود در ایران نیز همین روند وجود دارد. ۸ پیامد منفی و ۷ عامل این پدیده در این گزارش بررسی شده است.

مطالعات گسترده در سطح جهانی نشان می‌دهد که سطح تستوسترون در مردان نوجوان و جوان در حال کاهش است. بر اساس یک مطالعه منتشر شده در سال ۲۰۲۰، میانگین سطح تستوسترون در مردان ۱۵ تا ۳۹ ساله در ایالات متحده، بین سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۱۶، حدود ۲۵.۵٪ کاهش یافته است. حتی در میان مردانی با شاخص توده بدنی نرمال، این کاهش حدود ۲۰.۴٪ گزارش شده است [۱]. در ایران نیز اگرچه داده‌های گسترده‌ای در دست نیست، اما نتایج مطالعات محدود نشان می‌دهد که مردان شهرنشین و افرادی که سیگار یا الکل مصرف می‌کنند، به طور میانگین ۲۵٪ سطح تستوسترون کمتری دارند [۲][۳].

عوارض کاهش تستوسترون به ترتیب فراوانی

۱. افسردگی و نوسانات خلقی

کاهش سطح تستوسترون باعث تغییر در فعالیت انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین و دوپامین می‌شود که منجر به افسردگی، اضطراب و کاهش انگیزه اجتماعی می‌گردد [۴].

۲. کاهش میل جنسی و اختلال عملکرد جنسی

افت میل جنسی، اختلال نعوظ و کاهش رضایت زناشویی از مهم‌ترین اثرات این کاهش است که می‌تواند تنش‌های خانوادگی ایجاد کند [۵].

۳. کاهش انرژی، خستگی مزمن و اختلال در خواب

این مشکل سبب خستگی دائمی، بی‌خوابی و افت کارایی شغلی و اجتماعی می‌شود [۶].

۴. کاهش توده عضلانی و افزایش چربی بدن

با افت سنتز پروتئین، توده عضلانی کاهش یافته و چربی شکمی بالا می‌رود که اعتماد به نفس فرد را تضعیف می‌کند [۷].

۵. کاهش تمرکز و عملکرد ذهنی

تستوسترون بر حافظه و تصمیم‌گیری تأثیر دارد و کاهش آن، عملکرد تحصیلی و شغلی را کاهش می‌دهد [۸].

۶. کاهش تراکم استخوان و دردهای حرکتی

در درازمدت، کاهش تستوسترون باعث پوکی استخوان و افزایش خطر شکستگی می‌شود [۹].

۷. افزایش رفتارهای پرخطر و مصرف مواد

عدم تعادل دوپامین در مغز باعث افزایش گرایش به رفتارهای پرخطر مانند مصرف مواد می‌شود [۱۰].

۸. افت اعتماد به نفس و کناره‌گیری اجتماعی

اثرات فیزیکی و روانی کاهش تستوسترون منجر به کاهش مشارکت اجتماعی و خودپنداره منفی می‌گردد [۱۱].

مهم‌ترین دلایل کاهش تستوسترون در مردان ایرانی

۱. چاقی شکمی

سلول‌های چربی با تبدیل تستوسترون به استروژن، تعادل هورمونی را بر هم می‌زنند. نرخ چاقی مردان ایرانی از ۱۰.۳٪ در سال ۲۰۰۰ به ۱۹.۳٪ در ۲۰۱۶ رسیده است [۱۲].

۲. استرس مزمن

ترشح مداوم کورتیزول در اثر استرس‌های اجتماعی و اقتصادی، تولید تستوسترون را مهار می‌کند. ۳۶٪ از مردان ایرانی علائم استرس مزمن دارند [۱۳].

۳. اختلالات خواب

بیش از ۴۴٪ مردان ایرانی دچار مشکلات خواب هستند که به کاهش ترشح طبیعی تستوسترون منجر می‌شود [۱۴].

۴. تغذیه ناسالم

مصرف فست‌فود، قند و چربی زیاد باعث افزایش وزن و اختلال در تعادل هورمونی می‌شود. بیش از ۵۰٪ جوانان ایرانی دست‌کم دوبار در هفته فست‌فود مصرف می‌کنند [۱۵].

۵. کم‌تحرکی و سبک زندگی نشسته

بیش از ۵۱٪ مردان ایرانی فعالیت بدنی کافی ندارند. ورزش‌های مقاومتی می‌توانند سطح تستوسترون را افزایش دهند [۱۶].

۶. آلودگی محیطی و مواد مختل‌کننده هورمون

ترکیباتی مانند بیسفنول A و فتالات‌ها در پلاستیک و آفت‌کش‌ها یافت می‌شوند و موجب اختلال در سیستم هورمونی می‌گردند. سطح این ترکیبات در نوجوانان شهری ایران بالاتر از حد مجاز گزارش شده است [۱۷].

۷. افزایش سن (پیری طبیعی)

کاهش طبیعی تستوسترون از سن ۳۰ سالگی با نرخ سالانه ۱٪ آغاز می‌شود، ولی اثر آن نسبت به عوامل محیطی کمتر است [۱۸].

منابع

1. TRENDS IN SERUM TESTOSTERONE LEVELS AMONG ADOLESCENT AND YOUNG ADULT MEN IN THE UNITED STATES
2. Serum variations of anti-mullerian hormone and total testosterone with aging in healthy adult Iranian men: A population-based study
3. STUDIES OF TESTOSTERONE LEVEL IN SIX POPULATIONS OF IRAN
4. Zarrouf FA et al. Testosterone and depression. Journal of Psychiatric Practice. ۲۰۰۹;۱۵(۴):۲۸۹-۳۰۵.
5. Corona G et al. The role of testosterone in erectile dysfunction. Nature Reviews Urology. ۲۰۰۹;۶(۷):۳۵۳–۳۶۱.
6. Andersen ML et al. Testosterone and sleep deprivation. Am J Physiol Endocrinol Metab. ۲۰۱۱;۳۰۱(۶):E۱۳۱۴-E۱۳۲۲.
7. Saad F, Gooren LJ. Testosterone in the metabolic syndrome. J Steroid Biochem Mol Biol. ۲۰۰۹;۱۱۴(۱-۲):۴۰-۴۳.
8. Cherrier MM et al. Testosterone and cognitive function. CNS Spectrums. ۲۰۰۴;۹(۱۲):۱۰۴۹–۱۰۵۴.
9. Khosla S et al. Osteoporosis in men. Endocrine Reviews. ۲۰۰۸;۲۹(۴):۴۴۱–۴۶۴.
10. Pope HG Jr et al. Low testosterone and substance abuse. Psychoneuroendocrinology. ۲۰۰۰;۲۵(۳):۲۳۵-۲۴۶.
11.  Morley JE. Testosterone and social behavior. Aging Male. ۲۰۰۱;۴(۴):۱۹۵-۱۹۹.
12.  Gunderson EP et al. Obesity and testosterone. Obesity Reviews. ۲۰۱۶.
13. Aghababaei N, Khosravi S. Stress and Testosterone in Iranian Men. J Behav Med. ۲۰۲۰.
14.  Choi J, Cho S. Sleep and testosterone. Sleep Sci Pract. ۲۰۱۷.
15. Mohammadi M, Poursafa P. Fast Food and Testosterone. J Nutr Intermed Metab. ۲۰۱۸.
16. Khosravi S, Aghababaei N. Physical Activity and Testosterone. J Sports Sci Med. ۲۰۱۹.
17. Zarei M, Saeed A. Environmental Chemicals and Testosterone. Environ Health Perspect. ۲۰۱۷.